Is mijn leerling hoogbegaafd?

Vorige keer schreef ik over de 10 kenmerken waaraan je thuis kunt herkennen of je kind wellicht hoogbegaafd is. Dit keer vul ik het aan met 10 kenmerken waaraan je een hoogbegaafd kind herkent op school.

Wanneer ben je hoogbegaafd? Hoogbegaafdheid is een combinatie van een hoog IQ (hoger dan 130) in combinatie met een aantal persoonlijkheidskenmerken, waaronder creativiteit en motivatie.

Het gevaar van een checklist of lijstje met kenmerken, is dat je er altijd wel iets in herkent. Er bestaan verschillende online zelf-tests voor zowel volwassenen als kinderen. Deze geven slechts een indicatie af. Om echt met zekerheid te kunnen zeggen of een kind hoogbegaafd is, is het nodig om een intelligentietest af te nemen en gedragskenmerken te bespreken of te observeren met of door een deskundige op het gebied van hoogbegaafdheid.

10 kenmerken waaraan je een hoogbegaafd kind zou kunnen herkennen op school:

1. Een hekel aan routinematig werk

Hoogbegaafde kinderen hebben weinig oefening nodig om iets te kunnen leren. Eindeloos rijtjes sommen maken of woordjes invullen, prikkelt niet hun enorme leerbehoefte. Het is voor hen een nutteloze herhaling (vergelijk het met strafregels schrijven). Waar de ene leerling zich aanpast en zich braaf door de stof worstelt, denkt de andere na een tijdje: “bekijk het maar” en gaat andere dingen doen, of vult overal een fout antwoord in.

2. Originele ideeën en oplossingen

In de vrijere situaties of bij vakken waar meer open vragen gesteld worden, komt deze leerling tot bloei. Hij bedenkt originele oplossingen waar je zelf als leerkracht ook niet altijd aan denkt. Daarnaast kan het zijn dat deze leerling al een paar stappen verder is dan de rest, waardoor zijn oplossing (nog) niet begrepen wordt.

3. Draagt ‘andere’ onderwerpen aan in de kring, of zegt niets in de kring

Een hoogbegaafde leerling is vaak geïnteresseerd in andere onderwerpen dan zijn klasgenootjes. Hierdoor kan het zijn dat als hij iets in de kring inbrengt, de rest van de groep niet betrokken is bij het onderwerp en afhaakt. De ene leerling trekt zich hier niets van aan en vertelt wat hij wil vertellen. De andere leerling voelt zich niet gehoord en kiest ervoor om niets meer te vertellen in de kring of zich aan te passen en iets soortgelijks te vertellen als zijn klasgenootjes. Vaak vinden hoogbegaafde kinderen de kring maar saai. Er gebeurt weinig wat hun interesse kan wekken.

4. Gedetailleerde kennis van de omgeving

Zo kennen ze bijvoorbeeld alle automerken of dinosaurussoorten uit hun hoofd. Ook zien ze veel details om hen heen. Ze hebben vaak precies door wie welk werkje doet en wat er gebeurt in de groep (ook aan de andere kant van het lokaal).

5. Zegt, vraagt en maakt dingen die de andere kinderen niet begrijpen

Omdat hun interesse vaak op een ander vlak ligt én omdat zij op een andere manier denken, worden hoogbegaafde kinderen zelden begrepen door hun klasgenootjes. Zij kunnen zich hierdoor erg eenzaam voelen. De hoogbegaafde leerling leert zich aanpassen of besluit dan maar niets meer te zeggen. Een enkeling blijft volhouden en hoopt iedere keer weer dat er een klasgenootje is dat hem nu wel begrijpt.

6. Heeft sociaal inzicht

Hoogebegaafde leerlingen hebben heel goed door hoe de groepsdynamiek in elkaar steekt. Ze weten precies wie wel goed samen kan werken en wie niet. Wie de leiders zijn in de klas en wie de meelopers. Ook zijn ze zich vaak heel goed bewust van hun eigen plek in de groep. Als zij zich onbegrepen voelen, maakt dat ze zich heel eenzaam kunnen voelen. Ook als ze aangepast gedrag laten zien.

7. Goed in staat zelf te beoordelen

Hoogbegaafde kinderen zijn in de regel erg autonoom. Zij zullen hun mening niet snel bijstellen en blijven bij hun eigen oordeel. De meer aangepaste leerlingen zullen dit echter niet (meer) altijd hardop uitspreken in de groep.

Hoogbegaafde kinderen hebben daarnaast over het algemeen een goede zelfreflectie. Zij kunnen goed van een afstandje naar zichzelf kijken en hierover in gesprek te gaan.

8. Zeer goede concentratie (mits interesse er is)

Hoogbegaafde kinderen kunnen zich erg goed focussen. Voorwaarde is wel dat de leerstof interessant is. Daar waar deze kinderen bij saaie stof juist de clown gaan uithangen of andere dingen gaan doen, zullen ze als zij uitgedaagd worden juist langere tijd zeer geconcentreerd aan het werk zijn.

9. Speelt niet graag met klasgenootjes maar juist met jongere of oudere kinderen

Hoogbegaafde kinderen vinden het spel van hun leeftijdsgenootjes vaak kinderachtig. Door hun andere manier van denken en veelal talig spel, vinden zij meer aansluiting bij oudere kinderen. Of ze gaan juist voor de jongere kinderen ‘zorgen’. Het zijn kinderen die op het schoolplein ook regelmatig alleen lopen.

10. Is op school een totaal ander kind dan thuis

Hoogbegaafde kinderen laten op school soms dermate ander gedrag zien, dat het lijkt alsof de leerkracht en de ouders het over een totaal ander kind hebben. Zo kan het kind op school totaal aangepast gedrag vertonen, waardoor het de ideale leerling is. Thuis kan ditzelfde kind om een ogenschijnlijk onzinnig iets, totaal uit zijn slof schieten en driftbuien en woedeaanvallen krijgen. Ook kan het kind op school precies op niveau werken, terwijl het thuis al veel verder is. (Bijvoorbeeld een kind dat in groep 1 of 2 al heeft leren lezen, gaat in groep 3 ineens weer spellend lezen. Dat is immers wat de andere kinderen ook doen?)

Vanuit deze tien kenmerken, kan je jezelf een beeld vormen of jouw leerling wellicht hoogbegaafd is. Besef dat deze lijst niet volledig is én dat geen enkel hoogbegaafd kind aan alle kenmerken zal voldoen. Het ene kind wordt wel voldoende gezien of heeft een ander hoogbegaafde klasgenoot waarmee het klikt, het andere niet. Deze lijst kan je wél een indicatie geven. Mocht je twijfels hebben of gewoon meer zekerheid willen, raadpleeg dan een deskundige op het gebied van hoogbegaafdheid. Je kunt altijd contact met mij opnemen.