Nog even en het is weer vakantie. Lekker even nietsdoen en hopelijk genieten van lekker weer! Voor de kinderen uit groep 8 zitten de laatste loodjes er inmiddels (bijna) op. Kamp is geweest, de musical gespeeld, het applaus ontvangen. Tijd voor de volgende stap in hun leven: de middelbare school! Hoe zal het ze vergaan volgend schooljaar? Gaat het ze lukken om nieuwe vrienden te maken? Hoe gaan ze om met al dat huiswerk? Vreemde talen leren en vooral het huiswerk plannen! Hoe gaat het ze lukken om hun mobiel – die soms vergroeid lijkt te zijn aan hun handen – weg te leggen, om de verleiding te weerstaan? Whatsapp, games, instagram… allemaal véél interessanter dan Magister en hun huiswerk.
Hoe komt het toch dat dit voor een puber allemaal zo onweerstaanbaar is? Ik ben erin gedoken en heb verschillende boeken en artikelen online gelezen hierover. Ik wist al wel iets over de ontwikkeling van de hersenen en dat dit ervoor zorgt dat pubers zéér gevoelig zijn voor de korte termijn beloning. Maar hoe zit dit nu precies en bovenal: wat kan je ermee als ouder, als coach?
En tenslotte: wat betekent dit voor de hoogbegaafde puber?
Ontwikkeling van de hersenen
De hersenstichting heeft een brochure “puberhersenen in ontwikkeling” uitgebracht waarin heel duidelijk beschreven staat wat er precies in het puberbrein gebeurt. Zij stellen dat de ontwikkeling van kind naar volwassene begint bij het 10e levensjaar en duurt tot ongeveer 22 jaar. In de brugklas zitten alle kinderen in de vroege adolescentie (10-14 jaar). In deze fase is de invloed van hormonen en de diverse veranderingen die dat moment optreden in de hersenen op jongeren het grootst.
Wat er gebeurt in de hersenen is eigenlijk een soort grote voorjaarsschoonmaak. Alle verbindingen die er gelegd zijn, worden opnieuw bekeken. De nuttige blijven, anderen sterven af. Deze schoonmaak gebeurt niet op alle gebieden in de hersenen op hetzelfde moment. Het begint bij de primitieve functies (zoals bewegen). Daarna komen de emotionele hersengebieden aan bod en de rationele hersengebieden (verantwoordelijk voor het kunnen plannen bijvoorbeeld) zijn als laatste aan de beurt. Emotionele hersengebieden zijn daarnaast gevoeliger voor hormonale schommelingen. Dit alles zorgt ervoor dat bij een puber de emotie het vaak wint van de ratio.
Gedrag van de puber
Uit bovenstaande zal je begrijpen waarom een puber snel is afgeleid en moeite heeft met het uitvoeren van verschillende taken. In het puberbrein heeft het beloningscentrum van de hersenen een dominante rol. Omdat de prefrontale cortex nog niet volledig ontwikkeld is, kunnen zij minder controle uitoefenen op hun gedrag. Ook is het lastig om bij beslissingen rekening te houden met de gevolgen op lange termijn. Zij zullen eerder geneigd zijn keuzes te maken die gunstig zijn voor de korte termijn.
Naast al deze ‘ellende’ heeft het puberbrein ook voordelen: zo leren pubers snel, komen ze met ideeën, bedenken ze oplossingen en komen ze tot nieuwe inzichten. Hoewel de hersenen van pubers minder efficiënt werken, kunnen ze wel beter nieuwe dingen leren.
Laat slapen
Ook zoiets wat ineens optreedt bij pubers: ze willen later naar bed en zijn er in de ochtend niet uit te krijgen. Ook dit is gebaseerd op een natuurlijke ontwikkeling: de afgifte van melatonine (het stofje dat de behoefte aan slaap opwekt) verschuift. Toch hebben pubers voldoende slaap nodig om overdag geconcentreerd te kunnen leren. Uitslapen zit er door de weeks helaas niet in. Dan is bijslapen in het weekend een second-best.
Hoe help je je puber de puberteit door?
Probeer je puber te begrijpen. Door het lezen van deze blog ben je dus al goed op weg! Biedt daarnaast structuur en veiligheid. In deze verwarrende fase van losmaking heeft uw kind een veilige en stabiele basis nodig. Binnen deze duidelijke grenzen, hebben ze ruimte nodig om hun eigen identiteit te vinden en ontwikkelen.
Biedt begeleiding bij het inplannen van huiswerk en andere zaken en heb geduld. Stimuleer je kind in het ontdekken van diens interesses en talenten.
En wat het slapen betreft: ze gedijen het beste bij regelmatige bedtijden en geen beeldscherm in het laatste uur voor ze naar bed gaan (dat zal een flinke uitdaging zijn!).
Hoogbegaafd naar de brugklas
En hoe zit dit nu met hoogbegaafde pubers? Bovenstaande geldt ook voor hen. Hun hersenen zijn zich ook aan het ontwikkelen en zijn bezig met hun grote schoonmaak. Valkuil bij hoogbegaafde jongeren is dat zij volwassen taalgebruik hanteren en dat zij ook erg volwassen over kunnen komen. Ze zijn het echter niet! Juist de vaardigheden zoals doorzetten, kaderen, discipline, samenwerken, relativeren, emotioneel delen en structureren breken hen op. Het enige wat erop zit is zich deze vaardigheden alsnog eigen te maken. Dit kan onder begeleiding van ouders, maar in sommige gevallen (als je bijvoorbeeld net zo’n kind hebt als ik die NIETS aanneemt van zijn ouders op onderwijsgebied) is een professioneel begeleider wenselijker.
Mijn ervaring is dat een hoogbegaafde leerling zich de studievaardigheden rap eigen kan maken. Vaak is een blok van drie maanden bij een begeleider in studievaardigheden (met hb kennis) al voldoende voor de hoogbegaafde jongere om daarna zelfstandig verder te kunnen. In zo’n blok komen studievaardigheden aan bod, maar uiteraard ook thema’s als mindset en faalangst.
Wat het sociaal-emotionele aspect betreft, is het fijn als de hoogbegaafde jongere regelmatig contact heeft met een hoogbegaafde ontwikkelingsgelijke. Op de middelbare school, waar het hebben van vrienden en het ‘erbij horen’ erg belangrijk is, past de hoogbegaafde jongere zich vaak aan. Ofwel hij zondert zich af. In beide situaties kan je je dan behoorlijk eenzaam voelen.
Na het lezen van deze informatie en tips, zou je bijna vergeten dat het ook gewoon een heel leuke ontwikkelingsfase is die deze jongeren doorlopen. Probeer het luchtig te houden, gebruik humor en probeer een beetje te genieten van je eigen lieve, dwarse puber!
Ik ben ook heel benieuwd waar jij tegenaan loopt bij jouw brugklasser in spé. Of juist als die van jou bijna brugpieper-af is, hoe is het gegaan dit jaar, viel het mee of tegen? Laat het me weten!
Wil je meer lezen over puberteit en hoogbegaafd naar de brugklas? Ik kan je onderstaande websites, artikelen en boeken van harte aanbevelen:
https://www.hersenstichting.nl/webwinkel/producten/brochure-puberhersenen-in-ontwikkeling
http://www.hoogbegaafd-idee.nl/hoogbegaafd/hb-valkuilen.html
https://marant.nl/artikelen/tips-hoogbegaafdheid-brugklas/
https://www.smartease.nl/blog/voor-het-eerst-naar-de-brugklas/
Boekentips:
"Breinlink voor ouders". Helaas niet meer verkrijgbaar in de winkel, nog wel in de bibliotheek. Het bijbehorende boekje voor de jongere is nog wel beschikbaar: Help ik word slimmer!
"De grote survivalgidds voor brugklas en puberteit"
Reactie plaatsen
Reacties